آیه 9 سوره نبأ

وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً «9»

وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً: و قرار داديم خواب شما را آن چيزى كه به آن قطع حس و حركت شود، تا قواى حيوانيّه استراحت يابند و بدان آسايش يابند و ماندگى ايشان كه از رنج و زحمت كار حاصل شده، زايل شود.

نعمت پنجم:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

عَمَّ يَتَساءَلُونَ «1» عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ «2» الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ «3» كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ «4»

ثُمَّ كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ «5» أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهاداً «6» وَ الْجِبالَ أَوْتاداً «7» وَ خَلَقْناكُمْ أَزْواجاً «8» وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً «9»

وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِباساً «10» وَ جَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً «11» وَ بَنَيْنا فَوْقَكُمْ سَبْعاً شِداداً «12» وَ جَعَلْنا سِراجاً وَهَّاجاً «13» وَ أَنْزَلْنا مِنَ الْمُعْصِراتِ ماءً ثَجَّاجاً «14»

لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَ نَباتاً «15» وَ جَنَّاتٍ أَلْفافاً «16»

ترجمه‌

از چه سؤال ميكنند از يكديگر

از خبر بزرگى‌

كه آنان در آن اختلاف دارند

نه چنين است زود است كه بدانند

پس نه چنين است زود است كه بدانند

آيا قرار نداديم زمين را فرشى گسترده‌

و كوهها را ميخها

و آفريديم شما را جفت‌ها مرد و زن‌

و قرار داديم خوابتان را آسايش‌

و قرار داديم شب را پوشش‌

و قرار داديم روز را وقت معيشت‌

و بنا كرديم بالاى سر شما هفت طبقه محكم‌

و قرار داديم چراغى درخشان‌

و فرو فرستاديم از ابرهاى متراكم بفشار بر يكديگر آب ريزان پى در پى را

تا بيرون آوريم بآن حبوبات و گياه را

و بوستانهائى كه بهم پيچيده باشد درختان آنها.

تفسير

گفته‌اند بعد از بعثت حضرت ختمى مرتبت و اخبار او از توحيد خدا و حشر مردم در روز جزا و تلاوت آيات قرآن كفّار مكه از يكديگر بر سبيل تعجّب و انكار سؤال مينمودند كه اين چه سخنانى است محمّد ميگويد لذا خداوند براى اهميّت دادن بقضيّه و آنچه از آن سؤال مينمودند ميفرمايد از چه امر اين مردم از يكديگر سؤال ميكنند و بيان ميفرمايد از خبر بزرگى كه در آن اختلاف دارند و عمّ در اصل عن ما بوده نون قلب بميم و در ميم ادغام شده و الف براى اتّصال ما بحرف جرّ حذف شده و گفته‌اند عمده نظر آنها باخبار پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از اوضاع‌

جلد 5 صفحه 331

قيامت بوده ولى در روايات ائمه اطهار نبأ عظيم بولايت امير المؤمنين عليه السّلام و وجود مبارك آنحضرت تفسير شده و آنكه نبأ و آيتى بزرگتر از او نيست و آنكه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بآن تصريح نموده و ظاهرا نبأ عظيم شامل است تمام معارف حقّه را از توحيد و عدل و نبوّت و امامت و معاد روز قيامت و آنچه را مورد اختلاف است در بين مردم و در روايات بيان مصداق شده كه اختصاص بمعاد داده نشود و اختلاف در مقام امير المؤمنين عليه السّلام بيشتر از ساير معارف حقّه شده لذا با آنحضرت انسب است و بعدا خداوند منع فرموده سؤال از يكديگر را و به اشاره وعده مجازات بر آن داده چون فرموده نه چنين است كه تصوّر نموده‌اند بعد از اين ميدانند كه حق است آنچه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از آن خبر داده و باز تأكيد فرموده اينمعنى را براى مبالغه و بكلمه ثمّ اشاره فرموده به اشدّيّت وعيد دوّم از اوّل و محتمل است اوّل اشاره ببعد از مرگ باشد و دوم اشاره بقيامت و بيان فرموده آيات توحيد و قدرت كامله خود را باين تقريب كه آيا قرار نداديم زمين را بساط گسترده مهيّا براى سكونت و آرامش و تصرّفات شما و نگردانيديم كوهها را ميخهاى محكم زمين تا متزلزل و متمايل به اطراف نگردد و آفريديم شما را جفتها مرد و زن تا با يكديگر مأنوس شويد و نسل شما در زمين باقى بماند و قرار داديم خواب شما را قاطع حس و حركت براى آسايش و استراحت و قرار داديم شب را براى شما مانند پوششى كه مستور دارد شما را از انظار يكديگر اگر بخواهيد از هم مخفى شويد و قمّى ره نقل فرموده كه قرار ميدهد شب را لباس براى روز و قرار داديم روز را وقت معيشت يعنى طلب معاش حلال براى شما و قرار داديم در بالاى سر شما هفت سقف محكم معظم مبرم را كه بمرور ايّام كهنه و خراب نگردد و قرار داديم خورشيد را چراغى پر نور و درخشان و با حرارت كه منافع آن بيشمار است و نازل نموديم از ابرهاى متراكم بفشار بر يكديگر باران شديد پى در پى را تا بيرون آوريم بسبب آن حبوباتى را كه ارزاق مردم است و روئيدنيهائى را كه خوراك حيوانات است و باغهائى را كه درختان سبز و خرّم آن سر در گريبان يكديگر كرده و بهم پيچيده شده‌اند اينها همه براى آنستكه شما بوظائف خود عمل نمائيد و مستحق مقام‌

جلد 5 صفحه 332

برترى شويد.

وَ جَعَلنا نَومَكُم‌ سُباتاً «9»

و قرار داديم‌ خواب‌ ‌شما‌ ‌را‌ راحتي‌ و آرامش‌ فرمودند: (النوم‌ اخ‌ الموت‌) انسان‌ موقعي‌ ‌که‌ خواب‌ ‌او‌ ‌را‌ ربود قواي‌ حيواني‌ ‌او‌ آرامش‌ پيدا ميكند ‌از‌ خستگي‌ كار و شغل‌ و ‌از‌ فكر و خيال‌ و شريعت‌ بدن‌ ميپردازد و روح‌ انساني‌ بقالب‌ مثالي‌ تعلق‌ ميگيرد و سير ميكند و خوابهاي‌ خوب‌ ‌ يا ‌ بد مشاهده‌ ميكند، خواب‌ رحماني‌ ‌ يا ‌ شيطاني‌ ولي‌ علاقه ‌او‌ بكلي‌ ‌از‌ بدن‌ بريده‌ نشده‌ بمجرد تنبه‌ بيدار ميشود و قواي‌ حيواني‌ ‌را‌ بكار مياندازد مثل‌ خواب‌ ماشين‌ ‌است‌ ‌که‌ روشن‌ ‌است‌ ولي‌ راننده‌ ‌او‌ ‌را‌ بحركت‌ نينداخته‌ بيداري‌ ‌او‌ ‌را‌ ‌به‌ سير و حركت‌ ‌در‌ ميآورد، و ‌در‌ موت‌ علاقه‌ روح‌ قطع‌ ميشود و ماشين‌ بدن‌ خاموش‌ ميشود و ‌پس‌ ‌از‌ زنده‌ شدن‌ و بعث‌ علاقه‌ وصل‌ ميشود و ماشين‌ روشن‌ ميشود لذا موقعي‌ ‌که‌ زنده‌ ميشوند تصور ميكنند ‌که‌ خواب‌ بوده‌اند و آنچه‌ روح‌ ‌در‌ عالم‌ برزخ‌ داشته‌ خوب‌ ‌ يا ‌ بد تصور ميكنند خواب‌ ديده‌اند چنانچه‌ عزيز ‌پس‌ ‌از‌ صد سال‌ مردن‌ ‌که‌ زنده‌ شد ‌که‌ ميفرمايد: فَأَماتَه‌ُ اللّه‌ُ مِائَةَ عام‌ٍ ثُم‌َّ بَعَثَه‌ُ قال‌َ كَم‌ لَبِثت‌َ قال‌َ لَبِثت‌ُ يَوماً أَو بَعض‌َ يَوم‌ٍ قال‌َ بَل‌ لَبِثت‌َ مِائَةَ عام‌ٍ ... الايه‌ بقره‌ آيه 259، و اصحاب‌ كهف‌ موقعي‌ ‌که‌ بيدار شدند: قال‌َ قائِل‌ٌ مِنهُم‌ كَم‌ لَبِثتُم‌ قالُوا لَبِثنا يَوماً أَو بَعض‌َ يَوم‌ٍ‌-‌ ‌الي‌ ‌قوله‌ ‌تعالي‌‌-‌ وَ لَبِثُوا فِي‌ كَهفِهِم‌ ثَلاث‌َ مِائَةٍ سِنِين‌َ وَ ازدَادُوا تِسعاً كهف‌ آيه 19، و روز رستاخيز ‌هم‌ ميگويند: قالُوا يا وَيلَنا مَن‌ بَعَثَنا مِن‌ مَرقَدِنا يس‌ آيه 52 ‌که‌ قبر ‌را‌ خوابگاه‌ ميگويند، و ‌از‌ همين‌ جهت‌ ‌که‌ ‌خدا‌ ‌بعد‌ ‌از‌ تقاضاي‌ ‌آنها‌ ‌که‌ برگردند بدنيا تصور ميكنند يك‌ خواب‌ پريشاني‌ ديده‌اند ميفرمايد:

وَ جَعَلنا نَومَكُم‌ سُباتاً

353

]

(آیه 9)- سپس به پدیده «خواب» که از مواهب بزرگ الهی بر انسان است و نقش عظیمی در سلامت جسم و جان او دارد اشاره کرده، می‌افزاید: «و خواب شما را مایه آرامشتان قرار دادیم» (و جعلنا نومکم سباتا).

با این که یک سوم زندگی انسان را «خواب» فرا گرفته، و همیشه انسان با این مسأله مواجه بوده، هنوز اسرار خواب به خوبی شناخته نشده است، و حتی این که چه عاملی سبب می‌شود که در لحظه معینی بخشی از فعالیتهای مغزی از کار بیفتد، و سپس پلک چشمها بر هم آمده، و تمام اعضای تن در سکون و سکوت و استراحت فرو رود، هنوز به درستی روشن نیست! گرچه آیه فوق ناظر به خواب به عنوان یک نعمت الهی است، ولی از آنجا که «خواب» شباهت به «مرگ» و «بیداری» شباهتی به «رستاخیز» دارد، می‌تواند اشاره‌ای به این مطلب نیز باشد.